Αποκαλύπτωντας μια εθνική τύφλωση και πλάθοντας το θεραπευτικό πηλό.
Μία πρόσκληση για μια πρόκληση.
*Ανάρτηση: Μάρτιος/2015.
Σύνοψη:
Πρόκειται για ένα άρθρο που αναλύει με στοιχεία έναν πολλά υποσχόμενο τομέα ανάπτυξης για την Ελλάδα. Είναι ο τομέας της διατροφής, της παραγωγής συμπληρωμάτων διατροφής και της ανθρώπινης υγείας και ευεξίας. Διαθέτουμε πλούτο θεραπευτικών φυτών, μεγάλες δυνατότητες παραγωγής και άριστη ποιότητα τροφίμων. Η αγορά και η ζήτηση των συμπληρωμάτων διατροφής αναπτύσσεται παγκοσμίως με ιλλιγγιώδεις ρυθμούς. Η Ελλάδα διαθέτει ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες καθώς και τεράστια βιοποικιλότητα. Η εθνοφαρμακολογία είναι ένας τομέας που πρέπει να αναπτυχθεί γιατί είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τη μακραίωνη ιατρική παράδοση της χώρας μας. Η αρχαία και παραδοσιακή ελληνική ιατρική, εναρμονισμένη με τα σύγχρονα δεδομένα πρέπει να γίνει αντικείμενο μελέτης, εθνικού σχεδιασμού και μοχλός ανάπτυξης και παραγωγής προϊόντων. Τα οφέλη θα είναι ανυπολόγιστα τόσο σε επίπεδο πολιτισμού, επιστημονικής ανάπτυξης και εθνικής ταυτότητας, όσο και σε επίπεδο οικονομικό.
Αντί εισαγωγής:
Καλοκαίρι απόγευμα σε μια βεράντα κάπου παραθαλάσσια στην Κορινθία μια παρέα κάθεται γύρω από ένα τραπέζι και χωνεύει ένα πλούσιο ομολογουμένως γεύμα υπό τη συνοδεία χορωδίας τζιτζικιών ενώ γύρω τους περικλείει ένα χωράφι λεμονιές και μανταρινιές και μπροστά ένα άνοιγμα – κάδρο με θέα τη θάλασσα. Στην παρέα υπάρχει ένας ηλικιωμένος, που έζησε την παιδική του ηλικία σε κάποιο από τα πανέμορφα νησιά του Ιονίου.Υπάρχει ακόμα και ένας γιατρός με ανησυχία για την επιστήμη του, τις θεραπευτικές της μεθόδους και την απαρχή της ιστορίας της, που έγινε εδώ: σε αυτή τη χώρα, σε αυτόν τον τόπο τον ηλιόλουστο και κατάσπαρτο από θεραπευτικά φυτά και βότανα και συνάμα τον τόσο αναξιοποίητο στις μέρες μας.
-Θα κάνουμε ένα πείραμα λέει ενθουσιωδώς ο γιατρός στον ηλικιωμένο της παρέας και σηκώνει το βλέμμα από το φορητό του υπολογιστή, στον οποίο τόση ώρα ήταν ευλαβικά προσηλωμένος.
-Θέλω να μου πεις ορισμένες παραδοσιακές συνταγές και γιατροσόφια, που χρησιμοποιούσαν στον τόπο σου.
- Εντάξει είπε ο ηλικιωμένος και έβαλε μπρος το μηχανισμό της μνήμης, που μέσα της ζουν όλες οι ζωές της ζωής μας.
–Α! ένα που θυμάμαι είναι ότι χρησιμοποιούσαν κατάπλασμα από την κουφοξυλιά για το ερυσίπελας.(Σ.τ.Σ: Ερυσίπελας είναι μια δερματική εκτεταμένη μόλυνση με συχνή εντόπιση στα πόδια και οφείλεται σε βακτήρια).
–Ωραία, καιρός λοιπόν να δούμε την επιστημονική της ονομασία και κάποια άλλα πράγματα γι αυτήν.. Ο γιατρός άρχισε να πληκτρολογεί στον υπολογιστή του.. Σε λίγο στην οθόνη "αναδύθηκαν" μια σειρά από παράθυρα..
Το πρώτο ανέφερε τις θεραπευτικές χρήσεις του sambucus nigrans επιστημονικά ή Elderberry κατά την κοινή αγγλική ονομασία ή κουφοξυλιά κατά την Ελληνική με κύρια εξ αυτών των ενδείξεων τη χρήση του ως φυσικό αντιβιοτικό, αντισηπτικό, βακτηριοκτόνο και ενισχυτικό του αμυντικού συστήματος.
Σε άλλο παράθυρο είχε ανοίξει ένα από τα μεγαλύτερα καταστήματα ηλεκτρονικών πωλήσεων, όπου υπήρχαν κάποιες δεκάδες συμπληρώματα με βάση ή συστατικό την κουφοξυλιά. Ήταν προϊόντα εταιρειών κολλοσών στο χώρο των βιταμινών, της διατροφής και των συμπληρωμάτων διατροφής. Οι εν λόγω εταιρείες ήταν στην απόλυτη σχεδόν πλειοψηφία τους κατά πρώτον Αμερικανικές και μετά Αγγλικές και Γερμανικές.
Στις περιγραφές αυτών των προϊόντων από τους αντίστοιχους ιστότοπους, αναφέρονταν οι ευεργετικές ιδιότητες του φυτού και οι χρήσεις του, ταυτισμένες απόλυτα με αυτές που χρησιμοποιουσαν οι Ελληνίδες μάνες και οι παραδοσιακοί θεραπευτές μερικές δεκαετίες πριν στην ελληνική επαρχία.
Τα τελευταία χρόνια μια άλλη φυσική αντιβιοτική και αντιοξειδωτική ουσία έχει έλθει στο προσκήνιο με αντίστοιχες κλινικές μελέτες με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα. Η ουσία αυτή αποκαλείται ολευρωπαΐνη και το όνομα της ακούγεται πραγματικά εντυπωσιακό.
Ας δούμε όμως λίγο την ετυμολογία του: προέρχεται από το ιδιαίτερα "εξωτικό" για τη χώρα μας φυτό με την επιστημονική ονομασία olea europa και ναι! Πρόκειται για τη γνωστή σε όλους τους Έλληνες ελιά!!!
Το εκχύλισμα λοιπόν των φύλλων της ελιάς περιέχει αυτό το τόσο πολύτιμο για την ανθρώπινη υγεία συστατικό. Αν δούμε αναλύσεις επί αναλύσεων για το ποια είναι η πιο αποτελεσματική συγκέντρωση ολευρωπαΐνης σε συμπληρώματα από εκχυλίσματα φύλλων ελιάς θα διαπιστώσουμε με λύπη πως πρόκειται πάλι για σκευάσματα κατά κύριο λόγο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για την Παρασκευή τους χρησιμοποιούνται ελιές από την περιοχή της Καλιφόρνιας!
Σε μια χώρα σαν τη δική μας, η ελιά ζει χιλιάδες χρόνια και αποτελούσε το αγαπημένο δένδρο της θεάς της σοφίας Αθηνάς. Εάν κάποιος λοιπόν εύλογα αναρωτηθεί πόσα Ελληνικά σκευάσματα εκχυλισμάτων βιολογικής καλλιέργειας φύλλων ελιάς υπάρχουν, θα ελάμβανε μέχρι πρότινος την ηχηρή απάντηση κανένα.(Σ.τ.Σ.: Επικαιροποίηση - Αύγουστος/2015 : Μετά την παρέλευση βραχέος χρονικού διαστήματος από τη συγγραφή του παρόντος (Μάρτιος/2015) και εντελώς προσφατα άρχισε η παραγωγή και διάθεση του πρώτου, ελληνικής παραγωγής σκευάσματος, από εκχύλισμα φύλλων ελιάς. Το σκεύασμα διατίθεται ως ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος. )
Αυτό που αξίζει να μείνει, είναι το δέος, που αισθάνεται κανείς για τη γνώση που επιβίωσε και μεταφέρθηκε με την προφορική παράδοση, μια γνώση που έρχεται από τις καταγραφές των γιγάντων της ιατρικής της αρχαιότητας και των γεννητόρων της σύγχρονης Δυτικής ιατρικής, τον Ιπποκράτη, το Διοσκουρίδη, το Θεόφραστο κ.α.
Ένα τεράστιο μέρος της φαρμακολογίας της σύγχρονης ιατρικής προέρχεται από τα φυτά και τα βότανα που κατά πλειοψηφία φύονται στην πατρίδα μας εδώ και χιλιετίες. Μέχρι που στις μέρες μας η αλυσίδα αυτή έσπασε. Τώρα πατάμε κυριολεκτικά πάνω στην υγεία μας στο δρόμο μας προς το φαρμακείο!
Την ίδια στιγμή στο εξωτερικό αυτή η γνώση συλλέγεται, αξιοποιείται, αναλύεται και τεκμηριώνεται με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και, το κυριότερο, αξιοποιείται.
Δεν είναι τυχαίο ότι η επιστήμη της Ιατρικής και η απαρχή της μετέπειτα εξελιξής της γεννήθηκε στην Ελλάδα με την αξιοθαύμαστη βιοποικιλότητα. Η Ιπποκράτειος Ιατρική είναι για την ακρίβεια η ίδια η απαρχή της σύγχρονης Ιατρικής προσέγγισης, με τη συστηματοποίηση της γνώσης, την παρατήρηση και τη συστηματική καταγραφή που πρώτα εδώ καθιερώθηκε. Το να κάνεις χρήση του φλοιού της Ιτιάς, που περιέχει σαλικυλίνη για τη εμπειρική θεραπεία φλεγμονών, είναι το ίδιο με αυτό που γίνεται σήμερα, όπου η ουσία πρακτικά έχει απομονωθεί, έχει γίνει επεξεργασία της (ακετυλίωση) και έχει παραχθεί το πασίγνωστο σε όλους μας ακετυλοσαλικυλικό οξύ , η περίφημη ασπιρίνη της Bayer. Η ουσία αυτή και η τεράστια παγκόσμια απήχηση που είχε για την εποχ ή της, αποτέλεσε όχι μόνο το σκεύασμα που ώθησε την κατασκευάστρια εταιρεία σε μέγεθος κολοσσού, αλλά και εν πολλοίς καθόρισε τη δομή και τη φιλοσοφία όλων των πολυεθνικών της σύγχρονης φαρμακοβιομηχανίας!
Σ.τ.Σ.: Επικαιροποίηση - Νοεμβριος/2015: Πρόσφατα άρχισε και η παραγωγή διάφορων ελληνικών σκευασμάτων βασισμένων σε ελληνικά βότανα και φυτά κυρίως για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι τα πρώτα, καλοδεχούμενα και ελπιδοφόρα προϊόντα, που συνάδουν με τη φιλοσοφία και την προσδοκία του παρόντος κειμένου και ένα πραγματικό πρώτο βήμα υγιούς ανάπτυξης, που πρέπει να βρει μιμητές και ευγενή άμιλλα!
Μια μικρή ιστορική αναδρομή..
Αν πάει κανείς στη Μακρυνίτσα του Πηλίου θα διαπιστώσει μια σειρά από μαγαζάκια στη σειρά και αντικρυστά, που πωλούν θεραπευτικά βότανα. Αλήθεια μπορεί κανείς να αντιληφθεί πόση ιστορία περικλείεται σε αυτή την εικόνα? Στο Πήλιο ζουσαν οι Κένταυροι, οι οποίοι θεωρούνταν οι πρ ώτοι και άριστοι θεραπευτες και γνώστες των θεραπευτικών αλλά και των επιβλαβών ιδιοτήτων των φυτών και των βοτάνων. Ο κένταυρος Χείρων αποτελεί μια κομβική φυσιογνωμία στην ιστορία των αρχαίων θεραπευτών. Από αυτόν διδάχθηκε,κατά την παράδοση, την ιατρική τόσο ο Ασκληπιός όσο και ήρωες όπως ο Ιάσων και ο Αχιλλέας. Θεωρείτο δε αριστος χειρουργός και βοτανολόγος. Πού αλλού λοιπόν θα μπορούσαν να έχουν έδρα ο ι Κένταυροι? Το Πήλιο αποτελεί ένα θαυμαστό οικοσυστημα με οργιαστική βλάστηση και με άφθαστη ποικιλία φυτών και βοτάνων. Δεν είναι όμως το μόνο!
Η ελληνική επικράτεια διαθέτει πολλά οικοσυστήματα το καθένα με τα δικά του χαρακτηριστικά και τη δική του βοτανοθεραπευτική. Οι Κυκλάδες με την άνυδρη γη, η Κρήτη με τα δικά της θαυμάσια βότανα, όπως το Δίκταμο , το οποίο χρησιμοποιούσαν θεραπευτικά από τη Μινωική εποχή, η Μακεδονία με φυτά όπως η Βλαχοκερασιά ή Βερβερίδα ένα από τα «δικά μας» berries που περιέχει τη Βερβερίνη, ένα άλλο πανίσχυρο φυτικό και φυσικό αντιβ ιοτικό, η ορεινή σειρά της Πίνδου με τον Ίταμο ένα αειθαλές δηλητηριώδες ελατοειδές, από το οποίο παράγεται η πακλιταξέλη-σύγχρονο χημειοθεραπευτικό για τον καρκίνο του μαστού (η οποία ανήκει στα τερπενοειδή και στα παράγωγα αυτών για τα οποία υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία διαφόρων μορφών καρκίνου)(1),οι υδροβιότοποι, μια πραγματικά άφθαστη βιοποικιλότητα συμπυκνωμένη σε ένα μικρό γεωγραφικά τόπο. Θεωρείται ότι η Μεγάλη Βρετανία, που πρωτοστατεί στον τομέα των φυσικών θεραπευτικών και συμπληρωμάτων διατροφής διαθέτει το 5% της Ελληνικής χλωρίδας!
Ένα άλλο παράδειγμα:
Στην ελλάδα υπάρχουν περισσότερα από 2000 αυτοφυή είδη μανιταριών. Επιπλέον κάθε χρόνο και κυρίως στις μεταβατικές εποχές συμβαίνουν περίπου 100 δηλητηριάσεις μετά από βρώση μανιταριών, οι οποίες είναι κατά κανόνα ομαδικές. Σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις, έχουν καταναλωθεί μανιτάρια, που περιέχουν αματοξίνες (το γένος Amanita), οι οποίες προκαλούν καθυστερημένη τοξικότητα σε γαστροεντερικό και ήπαρ και αυτό γιατί πλήττουν κυρίως ιστούς, που αναπαράγονται γρήγορα. Χωρίς να αναλωθούμε περαιτέρω στην τοξικολογία του πράγματος θα προχωρήσουμε στα στοιχεία που αφορούν στο παρόν κείμενο. Υπάρχει μια ουσία – αντίδοτο στις δηλητηριάσεις αυτές, η οποία έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα και δυστυχώς αρκετοί την αγνοούν. Ονομάζεται silibinin (Σιλιμπινίνη, ενδεικτικό εμπορικό σκεύασμα-legalon) και διατίθεται από τον ΙΦΕΤ κατόπιν παραγγελίας. Έχει αποδείξει σε κλινικές μελέτες ότι προσφέρει ηποτοπροστατευτική και ανταγωνιστική έναντι των αματοξινών δράση. Σε μελέτες όπου έγινε χρήση της συγκεκριμένης ουσίας, αυξήθηκαν τα ποσοστα επιβίωσης θανατηφόρων σε άλλη περίπτωση δηλητηριάσεων στο 80% ! Αναφέρεται ότι υπαρχουν περιστατικά στην Ελλάδα, όπου η ηπατική λειτουργία επέστρεψε στο φυσιολογικό μετά από 2 ημέρες χορήγησης! Μάλιστα όσο πιο έγκαιρα χορηγηθεί η ουσία τόσο πιο θεαματικά είναι τα αποτελέσματα.Γιατί όμως μας απασχολεί τόσο το συγκεκριμένο αντίδοτο; Είναι πραγματικά ενδιαφέρον να αναζητήσει κανείς την προέλευση του ονόματός του. Θα διαπιστώσει λοιπόν ότι προέρχεται από το λατινικό Silybum marianum, που είναι η επιστημονική ονομασία για το κοινό και ταπεινό Γαϊδουράγκαθο! Πράγματι αυτό το θαυματουργό αντίδοτο η σιλιμπινίνη (silibinin ή αλλιώς silymarin) προέρχεται από το γάλα ενός από τα πιο κοινά φυτά της χώρας μας, το οποίο βρίσκει κανείς σε αφθονία σε αγρούς και λιβάδια. Και όμως το εμπορικό φαρμακευτικό σκεύασμα, το οποίο μάλιστα είναι δυσεύρετο αφού διατίθεται μέσω ΙΦΕΤ, είναι γερμανικό! Επιπλέον λόγω του ότι δεν είναι ευρέως γνωστό πολλές φορές δε γίνεται καν χρήση του! Όλα αυτά φαντάζουν τραγικά και ειδικά σε μια χώρα, που έχει περιστατικά δηλητηρίασης σχεδόν κάθε χρόνο, αλλά παράλληλα διαθέτει σε αφθονία και το αντίδοτο. Είναι άξιο απορίας από τη στιγμή που διαθέτουμε φαρμακοβιομηχανία αλλά και άριστη πρώτη ύλη από φυτά άγρια, πολύ ισχυρότερης δραστικότητας από αυτά του θερμοκηπίου, το γιατί δεν διαθέτουμε σκευάσματα με αποδεδειγμένη κλινική αποτελεσματικότητα, ώστε να σώζουμε ζωές που χάνονται τελικά αδίκως.
Και κάτι ακόμα..:
Στη χώρα μας έχουμε μακραίωνη παράδοση στην αμπελουργία και στην οινοποιία. Ακόμα και η θεότητα του Διονύσου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την παράδοση αυτή. Στη σύγχρονη εποχή η ρεσβερατρόλη μια από τις ισχυρότερες αντιοξειδωτικές ουσίες έχει απομονωθεί από τα κουκούτσια του σταφυλιού (grape seed extract) και θεωρείται ότι προσφέρει μέγιστο όφελος ως φυσικό αντιοξειδωτικό και αντιφλεγμονώδες με πολλές εφαρμογές. Από τα φύλλα της αμπέλου (vinis vitifera) παράγονται ουσίες, που καλούνται ολιγομερείς προανθοκυανιδίνες, που χρησιμοποιούνται σε εμπορικά σκευάσματα για την τόνωση του αγγειακού τοιχώματος σε φλεβική ανεπάρκεια. Το πολύ γνωστο φαρμακευτικό σκεύασμα antistax, που χρησιμοποιείται ως φλεβοτονωτικό, παράγεται από τα φύλλα της αμπέλου. Ένα άλλο πολύ γνωστο φλεβοτονωτικό το daflon περιέχει διοσμίνη και εσπεριδίνη, τα οποία είναι παράγωγα των εσπεριδοειδών. Ας σκεφτεί τώρα κανείς τι ποσότητες και ποιότητες από καρπούς σταφυλιού, φύλλων αμπέλου και επεριδοειδών διαθέτει η ελληνική επικράτεια και πάνε χαμένα χωρίς να έχουμε δικά μας σκευάσματα με αυτές τις αποδεδειγμένης ισχύος και αποτελεσματικότητας δραστικές ουσίες, που κυκλοφορούν από διεθνείς εταιρείες ως φαρμακευτικά προϊόντα και εμείς με την άφθονη και άριστης ποιότητας πρώτη ύλη για την παρασκευή τους αναγκαζόμαστε να αγοράζουμε. Κανείς όμως δεν έχει μάθει να αναζητά τις δραστικές ουσίες και την προέλευσή τους, ώστε να διαπιστώσει ότι τελικά είναι προϊόντα που διαθέτει η χώρα μας και μάλιστα σε απαράμιλλη ποιότητα βιολογικής προέλευσης.
Το ίδιο συμβαίνει φυσικά και με τα εκχυλίσματα φύλλων ελιάς, που αναφέρονται πιο πάνω, καθώς και μιας πλειάδας άλλων προϊόντων που κυκλοφορούν στη διεθνή αγορά αλλά, τι ειρωνία, και στη χώρα μας ως εξαιρετικά επιτυχημένα φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής.
Τι γίνεται παγκοσμίως? Ποια τα μεγέθη?
Το κόστος του φαρμάκου έχει γίνει δυσβάσταχτο για τις αναπτυγμένες κοινωνίες και τα ασφαλιστικά τους ταμεία. Έτσι υπάρχει μια σαφής στροφή προς την πρόληψη και τη φυσική διαχείριση των ασθενειών μέσω της διατροφής και των φυσικών συμπληρωμάτων όπως αναφέρεται και στην υπέροχη σειρά ντοκιμαντέρ γαλλικής παραγωγής plant wars (3 ωριαία επεισόδια-υπάρχει σύνδεσμος στο site).Όπως θίγεται και πιο πάνω στην Ελλάδα έχουμε ίσως την πλουσιότερο φυσική εθνοφαρμακολογία στον κόσμο και χιλιάδες στην κυριολεξία θεραπευτικά φυτά και βότανα με αναγνωρισμένες δραστικές ουσίες και ιδιότητες, αλλά και με τεράστιο πεδίο έρευνας θεραπευτικών δυνατοτήτων, που μένουν να ανακαλυφθούν. Μεταξύ των φαρμακευτικών φυτών υπάρχουν αρκετά βότανα και φυτά της ελληνικής γης με εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που καλύπτουν ευρύτατο φάσμα θεραπευτικών εφαρμογών από φυσικά αντιβιοτικά και αντιοξειδωτικά μέχρι και φυτά με αντικαρκινική δράση μετά από εργαστηριακές μελέτες. Στη συμβολή των βοτάνων στη θεραπευτική προσέγγιση του καρκίνου έχει τοποθετηθεί πρόσφατα ο κ. Γερομιχαλός υπεύθυνος του Εργαστηρίου Κυτταροκαλλιεργειών, Μοριακού Modeling και Σχεδιασμού Φαρμάκων, του Συμεωνίδειου Ερευνητικού Κέντρου του Θεαγενείου, σε ανακοίνωσή του στο 24ο Ιατρικό Συνέδριο Ενόπλων Δυνάμεων, επικαλούμενος αποτελέσματα πληθώρας επιδημιολογικών αλλά και εργαστηριακών μελετών με in vitro και in vivo πειράματα, που κατέδειξαν τη σημασία των φαρμακευτικών φυτών στη μάχη κατά του καρκίνου. Ήδη υπάρχουν επί του θέματος πολυάριθμες μελέτες δημοσιευμένες σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά (2,3). Σταχυολογώντας ένα παράδειγμα, αναφέρεται η Αρτεμισία η οποία βρέθηκε να σκοτώνει σε πειραματικές μελέτες,υψηλότατο ποσοστό κυττάρων καρκίνου του μαστού (4).
Μια ισως αποκαλυπτική οικονομοτεχνική ανάλυση - προσέγγιση.
Το 1994 υπήρξε ένα διαφημιστικό spot στην Αμερικανική τηλεόραση με το Mel Gibson που έδειχνε εισβολή στο σπίτι του την ώρα που λάμβανε βιταμίνη από πάνοπλους ένστολους για να τονίσει την προσπάθεια καταστολής και σε κρατικό επίπεδο, μέσω νομοθεσίας, των συμπληρωμάτων διατροφής. http://www.youtube.com/watch?v=IV2olDA0w8U.
Στα επόμενα χρόνια το κλίμα έναντι των συμπληρωμάτων διατροφής και των βιταμινών άλλαξε άρδην. Στη σύγχρονη εποχή αυξάνεται με γεωμετρικό ρυθμό η παραγωγή, η έρευνα και η διαφήμιση των συμπληρωμάτων διατροφής και των βιταμινών ως ενα εναλλακτικός τρόπος πρόληψης, διαχείρισης και προαγωγής της ανθρώπινης υγείας.
Παράλληλα αναπτύσσεται και ένας νέος τομέας, αυτός των εμπλουτισμένων τροφίμων όπως το γιαούρτι με καλλιέργειες προβιοτικών, γάλα με αφαίρεση λακτόζης ή προσθήκη βιταμινών, ακόμα και ψάρια εμπλουτισμένα διατροφικά με ευεργετικά λιπαρά οξέα. Και βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή..
Τι ήταν λοιπόν αυτό που άλλαξε, ώστε ολη αυτή η υπαρκτή αλλά και παραγκωνισμένη γνώση να έρθει στην επιφάνεια και να αρχίσει να εξαπλώνεται με αυτό το φρενήρη ρυθμό?
Η αλήθεια είναι ότι σε αυτό συνετέλεσαν 2 παράγοντες. Από τη μία η εμπλοκή της φαρμακοβιομηχανίας στον τομέα με την εξαγορά εταιριών παραγωγής συμπληρωμάτων διατροφής και από την άλλη το κόστος της φαρμακευτικής δαπάνης, το οποίο αρχίζει να γίνεται δυσβάσταχτο για τις δυτικές κοινωνίες.
Το παραγωγικό δυναμικό αυτών των κοινωνιών μειώνεται με τη μεταφορά των γραμμών παραγωγής σε άλλες χώρες με πολύ φθηνότερη εργασία, επομένως μειώνονται και οι ασφαλιστικές εισφορές. Ταυτόχρονα το κόστος των δαπανών υγείας με το διαρκώς αυξανόμενο αριθμό των ηλικιωμένων και συνταξιούχων διαρκώς αυξάνεται.
Έτσι από την έως τώρα αντίληψη της αλληλουχίας: εκδήλωση ασθένειας - χορήγηση φαρμάκου - φαρμακευτική δαπάνη και κάλυψη από το ασφαλιστικό ταμείο ήτοι κρατική δαπάνη, περνάμε σταδιακά στον τομέα της πρόληψης.
Αυτή η τελευταία κατά πρώτον βαρύνει τον ίδιο τον καταναλωτή ( ΜΗΣΥΦΑ - ΜΗ ΣΥ νταγογραφούμενα ΦΑρμακα - και σχετική νομοθεσία) και κατά δεύτερο προάγει την πρόληψη εκδήλω σης ασθένειας άρα αυξάνει δυνητικά την παραγωγική περίοδο κάθε ατόμου.
Ο συνδυασμός αυτών των 2 παραγόντων μειώνει ή μετακυλύει τη δαπάνη υγείας προς όφελος των κρατικών δαπανών αλλά και των παραγωγών.
Επιπλέον οι νεότερες γενιές των καταναλωτών προϊόντων και υπηρεσιών υγείας είναι άνθρωποι με ανησυχίες, τάση να αναζητούν την καινοτομία, ευκολότερη πρόσβαση στη γνώση (διαδίκτυο), και υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο από ότι οι προηγούμενες γενιές.
Έτσι ήταν σχεδόν νομοτελειακό ότι θα έστρεφαν το βλέμμα προς φιλικότερες προς το χρήστη μεθόδους θεραπείας και διασφάλισης ζωτικότητας και ευεξίας.
Ας μην παραλείπουμε βέβαια το γεγονός ότι παρά τα τεράστια άλματα της ιατρικής επιστήμης υπάρχουν ακόμα μεγάλα αλλά και δυσαναπλήρωτα κενά σε επίπεδο διαχείρισης και ελέγχου χρονίων νοσημάτων, από τα πλέον σοβαρά και απειλητικά για τη ζωή (καρκίνος, αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιες πνευμονοπάθειες, μεταβολικά νοσήματα) μέχρι τα πιο «απλά» αλλά εξόχως ενοχλητικά για τον ασθενή (ευερέθιστο έντερο, σύνδρομο χρονίας κόπωσης, αλλεργίες κ.α.)
Με τα δεδομένα αυτά και βλέποντας ότι υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα συμπληρώματα διατροφής οι φαρμακοβιομηχανίες κολοσσοί άρχισαν προς το τέλος του 20ου αιώνα να εξαγοράζουν τις μεγάλες εταιρείες συμπληρωμάτων διατροφής αντιλαμβανόμενες τα περιθώρια του κέρδους αυτού του τομέα, καθώς και ότι στη συνείδηση του κόσμου περνάνε σταδιακά οι έννοιες των συμπληρωμάτων, της σημασίας της πρόληψης των νοσημάτων και των αλλαγών στις διατροφικές και άλλες συνήθειες που μπορεί να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Σήμερα οι περισσότερες βιομηχανίες συμπληρωμάτων αποτελούν πια θυγατρικές εταιρείες μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών. Για παράδειγμα, μια μεγάλη εταιρεία συμπληρωμάτων εξαγοράστηκε το 1998 από αμερικάνικο φαρμακευτικό πολυεθνικό κολοσσό. Την ίδια τύχη είχαν και αρκετές άλλες επιτυχημένες εταιρείες παραγωγής βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής με αποτέλεσμα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι φαρμακευτικές εταιρείες να ελέγχουν πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των εταιρειών συμπληρωμάτων!
Η χρήση συμπληρωμάτων έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις, και έχει πια ξεφύγει από το στενό πλαίσιο των αθλητών και των bodybuilders όπως γινόταν παλιότερα. Κατά την αγγλική ορολογία έγινε mainstream ή αλλιώς κυρίαρχη τάση.
Στις ΗΠΑ, ο τζίρος της βιομηχανίας συμπληρωμάτων για το 2012 ανήλθε στο ποσό των 32 δισ. Δολαρίων μόνο για τα διατροφικά συμπληρώματα και αναμένεται να διπλασσιαστεί μέχρι το 2021 φθάνοντας τα 60 δισ. Δολάρια σύμφωνα με το περιοδικό Nutritional Business Journal (5).
Εάν δε συμπεριλάβει κανείς τα λειτουργικά τρόφιμα, τις super τροφές και γενικά την βιομηχανία διατροφικών σκευασμάτων, ο τζίρος ανέρχεται παγκομίως στα 140 δισ. Δολάρια ετησίως! Σύμφωνα με το ίδιο περιοδικό η συγκεκριμένη αγορά συμπληρωμάτων διατροφής παρουσιάζει ετησίως ρυθμό αύξησης της τάξης του 6%.
Όσο για τα εγχώρια δεδομένα τα στοιχεία δείχνουν πρωτοφανή άνοδο με πληθώρα σκευασμάτων (π.χ. η «μανία» του κολλαγόνου) να διαφημίζονται πια από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σύμφωνα με παλαιότερα επίσημα στοιχεία, η κατανάλωση συμπληρωμάτων στη χώρα μας παρουσιάζει ετησίως μόνιμα αυξητική τάση φθάνοντας σε τζίρο αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ! Στην Αγγλία, ο αντίστοιχος τζίρος των συμπληρωμάτων αριθμεί σε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια λίρες.
Ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο το ενδιαφέρον και η έρευνα πάνω σε αυτή την κατεύθυνση είναι άνευ προηγουμένου και η Ελλάδα οφείλει να πρωταγωνιστήσει με απροσδιόριστο εθνικό και οικονομικό όφελος. Η βιομηχανία συμπληρωμάτων και ευρύτερα ειδών διατροφής αποτελεί μια από τις πιο κερδοφόρες βιομηχανίες παγκοσμίως με διαρκώς αυξανόμενη κερδοφορία.
Επίμετρο και ελπίδα αφύπνισης:
Ο πραγματικός πλούτος και η ανάπτυξη της χώρας μας βρίσκεται σε όσα αναλύονται πιο πάνω. Η Ελλάδα μπορεί να πρωτοστατήσει στον τομέα της διατροφής, της φυσικής θεραπευτικής και της ανθρώπινης υγείας γενικότερα. Τα βιολογικά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, τα θεραπευτικά βότανα και φυτά πρέπει να αποτελέσουν τον κύριο τομέα επαγγελματικής απασχόλησης, επιστημονικής έρευνας και παραγωγής τελικών προϊόντων τα επόμενα χρόνια. Η τύφλωση απέναντι στον εθνικό μας πλούτο πρέπει επιτέλους να αρθεί. Είμαστε ένα έθνος με μακραίωνη ιστορία επιστημονική και ιατρική παράδοση. Οφείλουμε να ψάξουμε τις πηγές και τις μαρτυρίες, να τις καταγράψουμε και να διασταυρώσουμε τα στοιχεία με τα σύγχρονα δεδομένα. Η χώρα μας λόγω κλίματος και γεωμορφολογίας διαθέτει άριστης ποιότητας πρώτη ύλη. Γενικότερα κάθε φυτό που συλλέγεται στον τόπο του και ειδικά με ελεύθερη συλλογή είναι πολύ πιο δραστικό (με υψηλότερη συγκέντρωση δραστικών ουσιών) από αυτό που καλλιεργείται υπό τεχνητές συνθήκες σε ένα τόπο, όπου δεν είναι αυτοφυές. Τα φυτά εξάλλου των θερμών χωρών θεωρούνται πιο πλούσια σε δραστικές ουσίες απο αυτά των ψυχρών. Έχει γίνει πια αναγκαιότητα η δημιουργία ενός εθνικού φορέα μελέτης και καταγραφής του φυσικού μας βοτανικού πλούτου καθώς και των δομών εκείνων, που θα ασχοληθούν με την επεξεργασία αυτών των υπερπολύτιμων υλικών για παρασκευή τελικών προϊόντων, που θα δώσουν οικονομική και αναπτυξιακή ανάσα στην Ελληνική Επαρχία και στην χώρα μας ευρύτερα.
Η Ελλάδα κάθε χρόνο στερείται τεραστίων οικονομικών πόρων από το ανεκμετάλλευτό αυτό φυσικό κεφάλαιο. Ήδη υπάρχουν ελληνικές εταιρείες παραγωγής βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής και μάλιστα με σταθερά ανοδική πορεία. Όμως αυτό δεν αρκεί. Η υπόθεση αυτή είναι ουσιαστικά εθνική. Πρέπει να συσταθεί μια εταιρεία μελέτης Εθνοφαρμακολογίας, με σκοπό να καταγράψει τις πηγές και την εμπειρική, αλλά και την καταγεγραμμένη παραδοσιακή γνώση όσο ακόμα αυτή υπάρχει, έστω και σκόρπια, και μετά μια ομάδα επιστημόνων να αναλάβει να την εναρμονίσει με τα σύγχρονα δεδομένα. Θα είχα να προτείνω μια συγκεκριμένη δομή ενός τέτοιου σχήματος, καθώς και μια καινοτομία σε επίπεδο τεχνικών παρασκευής, η οποία θα είχε τη δυνατότητα να παράγει εκχύλισματα από ανεξάντλητους συνδυασμούς φυτοθεραπευτικών παραγόντων σε ελάχιστο χρόνο και σε οποιαδήποτε ποσότητα.
Εδώ παρουσιάζεται μια χρυσή ευκαιρία να υπάρξουν ευρύτερες συνεργασίες μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού τομέα υπό την αιγίδα ενός κεντρικού κρατικού συντονιστικού φορέα, καθώς και να δοθεί επαγγελματική διέξοδος προς ένα μεγάλο τμήμα της νεολαίας, που ασφυκτιά μέσα στα σύγχρονα δεδομένα της ανεργίας και της υποαπασχόλησης.
Η χώρα μας οφείλει να μπει σε τροχιά έστω και καθυστερημένα, για να αποκτήσει τη θέση, που δικαιωματικά της ανήκει, και να ανταποκριθεί στις αλλαγές των καιρών που θέλουν την πρόληψη και την ευεξία να πρωτοστατούν στον τομέα της ανθρώπινης Υγείας.
Χρήστος Χαραλαμπόπουλος
Παθολόγος (Internist)
MD, MSc Ιατρικής Σχολής Αθηνών («Περιβάλλον και Υγεία: Διαχείριση περιβαλλοντικών παραγόντων με επιπτώσεις στην Υγεία»).
CASCADE Network of Excellence course - KAROLINSKA Institute Sweden.
*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση τμήματος ή όλου του άρθρου χωρίς να αναφέρεται η πηγή.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
1. Nat Chem Biol. 2007 Jul;3(7):387-95. Production and engineering of terpenoids in plant cell culture.Roberts SC1.
2. J Sci Food Agric. 2013 Dec;93(15):3643-53. doi: 10.1002/jsfa.6267. Epub 2013 Jul 26.Anticancer activity of essential oils: a review.Bhalla Y1, Gupta VK, Jaitak V.- Molecules. 2012 Mar 5;17(3):2704-13. doi: 10.3390/molecules17032704.
3. Antibacterial activity and anticancer activity of Rosmarinus officinalis L. essential oil compared to that of its main components.Wang W1, Li N, Luo M, Zu Y, Efferth T.- Cancer Lett. 2006 Jan 8;231(1):43-8
4. Oral artemisinin prevents and delays the development of 7,12 dimethylbenz[a]anthracene (DMBA)-induced breast cancer in the rat.Lai H1, Singh NP
5. Infographic: Highlights from the 2013 Supplement Business Report Dec 9, 2013 | Nutrition Business Journal
Μία πρόσκληση για μια πρόκληση.
*Ανάρτηση: Μάρτιος/2015.
Σύνοψη:
Πρόκειται για ένα άρθρο που αναλύει με στοιχεία έναν πολλά υποσχόμενο τομέα ανάπτυξης για την Ελλάδα. Είναι ο τομέας της διατροφής, της παραγωγής συμπληρωμάτων διατροφής και της ανθρώπινης υγείας και ευεξίας. Διαθέτουμε πλούτο θεραπευτικών φυτών, μεγάλες δυνατότητες παραγωγής και άριστη ποιότητα τροφίμων. Η αγορά και η ζήτηση των συμπληρωμάτων διατροφής αναπτύσσεται παγκοσμίως με ιλλιγγιώδεις ρυθμούς. Η Ελλάδα διαθέτει ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες καθώς και τεράστια βιοποικιλότητα. Η εθνοφαρμακολογία είναι ένας τομέας που πρέπει να αναπτυχθεί γιατί είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τη μακραίωνη ιατρική παράδοση της χώρας μας. Η αρχαία και παραδοσιακή ελληνική ιατρική, εναρμονισμένη με τα σύγχρονα δεδομένα πρέπει να γίνει αντικείμενο μελέτης, εθνικού σχεδιασμού και μοχλός ανάπτυξης και παραγωγής προϊόντων. Τα οφέλη θα είναι ανυπολόγιστα τόσο σε επίπεδο πολιτισμού, επιστημονικής ανάπτυξης και εθνικής ταυτότητας, όσο και σε επίπεδο οικονομικό.
Αντί εισαγωγής:
Καλοκαίρι απόγευμα σε μια βεράντα κάπου παραθαλάσσια στην Κορινθία μια παρέα κάθεται γύρω από ένα τραπέζι και χωνεύει ένα πλούσιο ομολογουμένως γεύμα υπό τη συνοδεία χορωδίας τζιτζικιών ενώ γύρω τους περικλείει ένα χωράφι λεμονιές και μανταρινιές και μπροστά ένα άνοιγμα – κάδρο με θέα τη θάλασσα. Στην παρέα υπάρχει ένας ηλικιωμένος, που έζησε την παιδική του ηλικία σε κάποιο από τα πανέμορφα νησιά του Ιονίου.Υπάρχει ακόμα και ένας γιατρός με ανησυχία για την επιστήμη του, τις θεραπευτικές της μεθόδους και την απαρχή της ιστορίας της, που έγινε εδώ: σε αυτή τη χώρα, σε αυτόν τον τόπο τον ηλιόλουστο και κατάσπαρτο από θεραπευτικά φυτά και βότανα και συνάμα τον τόσο αναξιοποίητο στις μέρες μας.
-Θα κάνουμε ένα πείραμα λέει ενθουσιωδώς ο γιατρός στον ηλικιωμένο της παρέας και σηκώνει το βλέμμα από το φορητό του υπολογιστή, στον οποίο τόση ώρα ήταν ευλαβικά προσηλωμένος.
-Θέλω να μου πεις ορισμένες παραδοσιακές συνταγές και γιατροσόφια, που χρησιμοποιούσαν στον τόπο σου.
- Εντάξει είπε ο ηλικιωμένος και έβαλε μπρος το μηχανισμό της μνήμης, που μέσα της ζουν όλες οι ζωές της ζωής μας.
–Α! ένα που θυμάμαι είναι ότι χρησιμοποιούσαν κατάπλασμα από την κουφοξυλιά για το ερυσίπελας.(Σ.τ.Σ: Ερυσίπελας είναι μια δερματική εκτεταμένη μόλυνση με συχνή εντόπιση στα πόδια και οφείλεται σε βακτήρια).
–Ωραία, καιρός λοιπόν να δούμε την επιστημονική της ονομασία και κάποια άλλα πράγματα γι αυτήν.. Ο γιατρός άρχισε να πληκτρολογεί στον υπολογιστή του.. Σε λίγο στην οθόνη "αναδύθηκαν" μια σειρά από παράθυρα..
Το πρώτο ανέφερε τις θεραπευτικές χρήσεις του sambucus nigrans επιστημονικά ή Elderberry κατά την κοινή αγγλική ονομασία ή κουφοξυλιά κατά την Ελληνική με κύρια εξ αυτών των ενδείξεων τη χρήση του ως φυσικό αντιβιοτικό, αντισηπτικό, βακτηριοκτόνο και ενισχυτικό του αμυντικού συστήματος.
Σε άλλο παράθυρο είχε ανοίξει ένα από τα μεγαλύτερα καταστήματα ηλεκτρονικών πωλήσεων, όπου υπήρχαν κάποιες δεκάδες συμπληρώματα με βάση ή συστατικό την κουφοξυλιά. Ήταν προϊόντα εταιρειών κολλοσών στο χώρο των βιταμινών, της διατροφής και των συμπληρωμάτων διατροφής. Οι εν λόγω εταιρείες ήταν στην απόλυτη σχεδόν πλειοψηφία τους κατά πρώτον Αμερικανικές και μετά Αγγλικές και Γερμανικές.
Στις περιγραφές αυτών των προϊόντων από τους αντίστοιχους ιστότοπους, αναφέρονταν οι ευεργετικές ιδιότητες του φυτού και οι χρήσεις του, ταυτισμένες απόλυτα με αυτές που χρησιμοποιουσαν οι Ελληνίδες μάνες και οι παραδοσιακοί θεραπευτές μερικές δεκαετίες πριν στην ελληνική επαρχία.
Τα τελευταία χρόνια μια άλλη φυσική αντιβιοτική και αντιοξειδωτική ουσία έχει έλθει στο προσκήνιο με αντίστοιχες κλινικές μελέτες με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα. Η ουσία αυτή αποκαλείται ολευρωπαΐνη και το όνομα της ακούγεται πραγματικά εντυπωσιακό.
Ας δούμε όμως λίγο την ετυμολογία του: προέρχεται από το ιδιαίτερα "εξωτικό" για τη χώρα μας φυτό με την επιστημονική ονομασία olea europa και ναι! Πρόκειται για τη γνωστή σε όλους τους Έλληνες ελιά!!!
Το εκχύλισμα λοιπόν των φύλλων της ελιάς περιέχει αυτό το τόσο πολύτιμο για την ανθρώπινη υγεία συστατικό. Αν δούμε αναλύσεις επί αναλύσεων για το ποια είναι η πιο αποτελεσματική συγκέντρωση ολευρωπαΐνης σε συμπληρώματα από εκχυλίσματα φύλλων ελιάς θα διαπιστώσουμε με λύπη πως πρόκειται πάλι για σκευάσματα κατά κύριο λόγο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για την Παρασκευή τους χρησιμοποιούνται ελιές από την περιοχή της Καλιφόρνιας!
Σε μια χώρα σαν τη δική μας, η ελιά ζει χιλιάδες χρόνια και αποτελούσε το αγαπημένο δένδρο της θεάς της σοφίας Αθηνάς. Εάν κάποιος λοιπόν εύλογα αναρωτηθεί πόσα Ελληνικά σκευάσματα εκχυλισμάτων βιολογικής καλλιέργειας φύλλων ελιάς υπάρχουν, θα ελάμβανε μέχρι πρότινος την ηχηρή απάντηση κανένα.(Σ.τ.Σ.: Επικαιροποίηση - Αύγουστος/2015 : Μετά την παρέλευση βραχέος χρονικού διαστήματος από τη συγγραφή του παρόντος (Μάρτιος/2015) και εντελώς προσφατα άρχισε η παραγωγή και διάθεση του πρώτου, ελληνικής παραγωγής σκευάσματος, από εκχύλισμα φύλλων ελιάς. Το σκεύασμα διατίθεται ως ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος. )
Αυτό που αξίζει να μείνει, είναι το δέος, που αισθάνεται κανείς για τη γνώση που επιβίωσε και μεταφέρθηκε με την προφορική παράδοση, μια γνώση που έρχεται από τις καταγραφές των γιγάντων της ιατρικής της αρχαιότητας και των γεννητόρων της σύγχρονης Δυτικής ιατρικής, τον Ιπποκράτη, το Διοσκουρίδη, το Θεόφραστο κ.α.
Ένα τεράστιο μέρος της φαρμακολογίας της σύγχρονης ιατρικής προέρχεται από τα φυτά και τα βότανα που κατά πλειοψηφία φύονται στην πατρίδα μας εδώ και χιλιετίες. Μέχρι που στις μέρες μας η αλυσίδα αυτή έσπασε. Τώρα πατάμε κυριολεκτικά πάνω στην υγεία μας στο δρόμο μας προς το φαρμακείο!
Την ίδια στιγμή στο εξωτερικό αυτή η γνώση συλλέγεται, αξιοποιείται, αναλύεται και τεκμηριώνεται με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και, το κυριότερο, αξιοποιείται.
Δεν είναι τυχαίο ότι η επιστήμη της Ιατρικής και η απαρχή της μετέπειτα εξελιξής της γεννήθηκε στην Ελλάδα με την αξιοθαύμαστη βιοποικιλότητα. Η Ιπποκράτειος Ιατρική είναι για την ακρίβεια η ίδια η απαρχή της σύγχρονης Ιατρικής προσέγγισης, με τη συστηματοποίηση της γνώσης, την παρατήρηση και τη συστηματική καταγραφή που πρώτα εδώ καθιερώθηκε. Το να κάνεις χρήση του φλοιού της Ιτιάς, που περιέχει σαλικυλίνη για τη εμπειρική θεραπεία φλεγμονών, είναι το ίδιο με αυτό που γίνεται σήμερα, όπου η ουσία πρακτικά έχει απομονωθεί, έχει γίνει επεξεργασία της (ακετυλίωση) και έχει παραχθεί το πασίγνωστο σε όλους μας ακετυλοσαλικυλικό οξύ , η περίφημη ασπιρίνη της Bayer. Η ουσία αυτή και η τεράστια παγκόσμια απήχηση που είχε για την εποχ ή της, αποτέλεσε όχι μόνο το σκεύασμα που ώθησε την κατασκευάστρια εταιρεία σε μέγεθος κολοσσού, αλλά και εν πολλοίς καθόρισε τη δομή και τη φιλοσοφία όλων των πολυεθνικών της σύγχρονης φαρμακοβιομηχανίας!
Σ.τ.Σ.: Επικαιροποίηση - Νοεμβριος/2015: Πρόσφατα άρχισε και η παραγωγή διάφορων ελληνικών σκευασμάτων βασισμένων σε ελληνικά βότανα και φυτά κυρίως για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι τα πρώτα, καλοδεχούμενα και ελπιδοφόρα προϊόντα, που συνάδουν με τη φιλοσοφία και την προσδοκία του παρόντος κειμένου και ένα πραγματικό πρώτο βήμα υγιούς ανάπτυξης, που πρέπει να βρει μιμητές και ευγενή άμιλλα!
Μια μικρή ιστορική αναδρομή..
Αν πάει κανείς στη Μακρυνίτσα του Πηλίου θα διαπιστώσει μια σειρά από μαγαζάκια στη σειρά και αντικρυστά, που πωλούν θεραπευτικά βότανα. Αλήθεια μπορεί κανείς να αντιληφθεί πόση ιστορία περικλείεται σε αυτή την εικόνα? Στο Πήλιο ζουσαν οι Κένταυροι, οι οποίοι θεωρούνταν οι πρ ώτοι και άριστοι θεραπευτες και γνώστες των θεραπευτικών αλλά και των επιβλαβών ιδιοτήτων των φυτών και των βοτάνων. Ο κένταυρος Χείρων αποτελεί μια κομβική φυσιογνωμία στην ιστορία των αρχαίων θεραπευτών. Από αυτόν διδάχθηκε,κατά την παράδοση, την ιατρική τόσο ο Ασκληπιός όσο και ήρωες όπως ο Ιάσων και ο Αχιλλέας. Θεωρείτο δε αριστος χειρουργός και βοτανολόγος. Πού αλλού λοιπόν θα μπορούσαν να έχουν έδρα ο ι Κένταυροι? Το Πήλιο αποτελεί ένα θαυμαστό οικοσυστημα με οργιαστική βλάστηση και με άφθαστη ποικιλία φυτών και βοτάνων. Δεν είναι όμως το μόνο!
Η ελληνική επικράτεια διαθέτει πολλά οικοσυστήματα το καθένα με τα δικά του χαρακτηριστικά και τη δική του βοτανοθεραπευτική. Οι Κυκλάδες με την άνυδρη γη, η Κρήτη με τα δικά της θαυμάσια βότανα, όπως το Δίκταμο , το οποίο χρησιμοποιούσαν θεραπευτικά από τη Μινωική εποχή, η Μακεδονία με φυτά όπως η Βλαχοκερασιά ή Βερβερίδα ένα από τα «δικά μας» berries που περιέχει τη Βερβερίνη, ένα άλλο πανίσχυρο φυτικό και φυσικό αντιβ ιοτικό, η ορεινή σειρά της Πίνδου με τον Ίταμο ένα αειθαλές δηλητηριώδες ελατοειδές, από το οποίο παράγεται η πακλιταξέλη-σύγχρονο χημειοθεραπευτικό για τον καρκίνο του μαστού (η οποία ανήκει στα τερπενοειδή και στα παράγωγα αυτών για τα οποία υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία διαφόρων μορφών καρκίνου)(1),οι υδροβιότοποι, μια πραγματικά άφθαστη βιοποικιλότητα συμπυκνωμένη σε ένα μικρό γεωγραφικά τόπο. Θεωρείται ότι η Μεγάλη Βρετανία, που πρωτοστατεί στον τομέα των φυσικών θεραπευτικών και συμπληρωμάτων διατροφής διαθέτει το 5% της Ελληνικής χλωρίδας!
Ένα άλλο παράδειγμα:
Στην ελλάδα υπάρχουν περισσότερα από 2000 αυτοφυή είδη μανιταριών. Επιπλέον κάθε χρόνο και κυρίως στις μεταβατικές εποχές συμβαίνουν περίπου 100 δηλητηριάσεις μετά από βρώση μανιταριών, οι οποίες είναι κατά κανόνα ομαδικές. Σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις, έχουν καταναλωθεί μανιτάρια, που περιέχουν αματοξίνες (το γένος Amanita), οι οποίες προκαλούν καθυστερημένη τοξικότητα σε γαστροεντερικό και ήπαρ και αυτό γιατί πλήττουν κυρίως ιστούς, που αναπαράγονται γρήγορα. Χωρίς να αναλωθούμε περαιτέρω στην τοξικολογία του πράγματος θα προχωρήσουμε στα στοιχεία που αφορούν στο παρόν κείμενο. Υπάρχει μια ουσία – αντίδοτο στις δηλητηριάσεις αυτές, η οποία έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα και δυστυχώς αρκετοί την αγνοούν. Ονομάζεται silibinin (Σιλιμπινίνη, ενδεικτικό εμπορικό σκεύασμα-legalon) και διατίθεται από τον ΙΦΕΤ κατόπιν παραγγελίας. Έχει αποδείξει σε κλινικές μελέτες ότι προσφέρει ηποτοπροστατευτική και ανταγωνιστική έναντι των αματοξινών δράση. Σε μελέτες όπου έγινε χρήση της συγκεκριμένης ουσίας, αυξήθηκαν τα ποσοστα επιβίωσης θανατηφόρων σε άλλη περίπτωση δηλητηριάσεων στο 80% ! Αναφέρεται ότι υπαρχουν περιστατικά στην Ελλάδα, όπου η ηπατική λειτουργία επέστρεψε στο φυσιολογικό μετά από 2 ημέρες χορήγησης! Μάλιστα όσο πιο έγκαιρα χορηγηθεί η ουσία τόσο πιο θεαματικά είναι τα αποτελέσματα.Γιατί όμως μας απασχολεί τόσο το συγκεκριμένο αντίδοτο; Είναι πραγματικά ενδιαφέρον να αναζητήσει κανείς την προέλευση του ονόματός του. Θα διαπιστώσει λοιπόν ότι προέρχεται από το λατινικό Silybum marianum, που είναι η επιστημονική ονομασία για το κοινό και ταπεινό Γαϊδουράγκαθο! Πράγματι αυτό το θαυματουργό αντίδοτο η σιλιμπινίνη (silibinin ή αλλιώς silymarin) προέρχεται από το γάλα ενός από τα πιο κοινά φυτά της χώρας μας, το οποίο βρίσκει κανείς σε αφθονία σε αγρούς και λιβάδια. Και όμως το εμπορικό φαρμακευτικό σκεύασμα, το οποίο μάλιστα είναι δυσεύρετο αφού διατίθεται μέσω ΙΦΕΤ, είναι γερμανικό! Επιπλέον λόγω του ότι δεν είναι ευρέως γνωστό πολλές φορές δε γίνεται καν χρήση του! Όλα αυτά φαντάζουν τραγικά και ειδικά σε μια χώρα, που έχει περιστατικά δηλητηρίασης σχεδόν κάθε χρόνο, αλλά παράλληλα διαθέτει σε αφθονία και το αντίδοτο. Είναι άξιο απορίας από τη στιγμή που διαθέτουμε φαρμακοβιομηχανία αλλά και άριστη πρώτη ύλη από φυτά άγρια, πολύ ισχυρότερης δραστικότητας από αυτά του θερμοκηπίου, το γιατί δεν διαθέτουμε σκευάσματα με αποδεδειγμένη κλινική αποτελεσματικότητα, ώστε να σώζουμε ζωές που χάνονται τελικά αδίκως.
Και κάτι ακόμα..:
Στη χώρα μας έχουμε μακραίωνη παράδοση στην αμπελουργία και στην οινοποιία. Ακόμα και η θεότητα του Διονύσου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την παράδοση αυτή. Στη σύγχρονη εποχή η ρεσβερατρόλη μια από τις ισχυρότερες αντιοξειδωτικές ουσίες έχει απομονωθεί από τα κουκούτσια του σταφυλιού (grape seed extract) και θεωρείται ότι προσφέρει μέγιστο όφελος ως φυσικό αντιοξειδωτικό και αντιφλεγμονώδες με πολλές εφαρμογές. Από τα φύλλα της αμπέλου (vinis vitifera) παράγονται ουσίες, που καλούνται ολιγομερείς προανθοκυανιδίνες, που χρησιμοποιούνται σε εμπορικά σκευάσματα για την τόνωση του αγγειακού τοιχώματος σε φλεβική ανεπάρκεια. Το πολύ γνωστο φαρμακευτικό σκεύασμα antistax, που χρησιμοποιείται ως φλεβοτονωτικό, παράγεται από τα φύλλα της αμπέλου. Ένα άλλο πολύ γνωστο φλεβοτονωτικό το daflon περιέχει διοσμίνη και εσπεριδίνη, τα οποία είναι παράγωγα των εσπεριδοειδών. Ας σκεφτεί τώρα κανείς τι ποσότητες και ποιότητες από καρπούς σταφυλιού, φύλλων αμπέλου και επεριδοειδών διαθέτει η ελληνική επικράτεια και πάνε χαμένα χωρίς να έχουμε δικά μας σκευάσματα με αυτές τις αποδεδειγμένης ισχύος και αποτελεσματικότητας δραστικές ουσίες, που κυκλοφορούν από διεθνείς εταιρείες ως φαρμακευτικά προϊόντα και εμείς με την άφθονη και άριστης ποιότητας πρώτη ύλη για την παρασκευή τους αναγκαζόμαστε να αγοράζουμε. Κανείς όμως δεν έχει μάθει να αναζητά τις δραστικές ουσίες και την προέλευσή τους, ώστε να διαπιστώσει ότι τελικά είναι προϊόντα που διαθέτει η χώρα μας και μάλιστα σε απαράμιλλη ποιότητα βιολογικής προέλευσης.
Το ίδιο συμβαίνει φυσικά και με τα εκχυλίσματα φύλλων ελιάς, που αναφέρονται πιο πάνω, καθώς και μιας πλειάδας άλλων προϊόντων που κυκλοφορούν στη διεθνή αγορά αλλά, τι ειρωνία, και στη χώρα μας ως εξαιρετικά επιτυχημένα φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής.
Τι γίνεται παγκοσμίως? Ποια τα μεγέθη?
Το κόστος του φαρμάκου έχει γίνει δυσβάσταχτο για τις αναπτυγμένες κοινωνίες και τα ασφαλιστικά τους ταμεία. Έτσι υπάρχει μια σαφής στροφή προς την πρόληψη και τη φυσική διαχείριση των ασθενειών μέσω της διατροφής και των φυσικών συμπληρωμάτων όπως αναφέρεται και στην υπέροχη σειρά ντοκιμαντέρ γαλλικής παραγωγής plant wars (3 ωριαία επεισόδια-υπάρχει σύνδεσμος στο site).Όπως θίγεται και πιο πάνω στην Ελλάδα έχουμε ίσως την πλουσιότερο φυσική εθνοφαρμακολογία στον κόσμο και χιλιάδες στην κυριολεξία θεραπευτικά φυτά και βότανα με αναγνωρισμένες δραστικές ουσίες και ιδιότητες, αλλά και με τεράστιο πεδίο έρευνας θεραπευτικών δυνατοτήτων, που μένουν να ανακαλυφθούν. Μεταξύ των φαρμακευτικών φυτών υπάρχουν αρκετά βότανα και φυτά της ελληνικής γης με εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που καλύπτουν ευρύτατο φάσμα θεραπευτικών εφαρμογών από φυσικά αντιβιοτικά και αντιοξειδωτικά μέχρι και φυτά με αντικαρκινική δράση μετά από εργαστηριακές μελέτες. Στη συμβολή των βοτάνων στη θεραπευτική προσέγγιση του καρκίνου έχει τοποθετηθεί πρόσφατα ο κ. Γερομιχαλός υπεύθυνος του Εργαστηρίου Κυτταροκαλλιεργειών, Μοριακού Modeling και Σχεδιασμού Φαρμάκων, του Συμεωνίδειου Ερευνητικού Κέντρου του Θεαγενείου, σε ανακοίνωσή του στο 24ο Ιατρικό Συνέδριο Ενόπλων Δυνάμεων, επικαλούμενος αποτελέσματα πληθώρας επιδημιολογικών αλλά και εργαστηριακών μελετών με in vitro και in vivo πειράματα, που κατέδειξαν τη σημασία των φαρμακευτικών φυτών στη μάχη κατά του καρκίνου. Ήδη υπάρχουν επί του θέματος πολυάριθμες μελέτες δημοσιευμένες σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά (2,3). Σταχυολογώντας ένα παράδειγμα, αναφέρεται η Αρτεμισία η οποία βρέθηκε να σκοτώνει σε πειραματικές μελέτες,υψηλότατο ποσοστό κυττάρων καρκίνου του μαστού (4).
Μια ισως αποκαλυπτική οικονομοτεχνική ανάλυση - προσέγγιση.
Το 1994 υπήρξε ένα διαφημιστικό spot στην Αμερικανική τηλεόραση με το Mel Gibson που έδειχνε εισβολή στο σπίτι του την ώρα που λάμβανε βιταμίνη από πάνοπλους ένστολους για να τονίσει την προσπάθεια καταστολής και σε κρατικό επίπεδο, μέσω νομοθεσίας, των συμπληρωμάτων διατροφής. http://www.youtube.com/watch?v=IV2olDA0w8U.
Στα επόμενα χρόνια το κλίμα έναντι των συμπληρωμάτων διατροφής και των βιταμινών άλλαξε άρδην. Στη σύγχρονη εποχή αυξάνεται με γεωμετρικό ρυθμό η παραγωγή, η έρευνα και η διαφήμιση των συμπληρωμάτων διατροφής και των βιταμινών ως ενα εναλλακτικός τρόπος πρόληψης, διαχείρισης και προαγωγής της ανθρώπινης υγείας.
Παράλληλα αναπτύσσεται και ένας νέος τομέας, αυτός των εμπλουτισμένων τροφίμων όπως το γιαούρτι με καλλιέργειες προβιοτικών, γάλα με αφαίρεση λακτόζης ή προσθήκη βιταμινών, ακόμα και ψάρια εμπλουτισμένα διατροφικά με ευεργετικά λιπαρά οξέα. Και βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή..
Τι ήταν λοιπόν αυτό που άλλαξε, ώστε ολη αυτή η υπαρκτή αλλά και παραγκωνισμένη γνώση να έρθει στην επιφάνεια και να αρχίσει να εξαπλώνεται με αυτό το φρενήρη ρυθμό?
Η αλήθεια είναι ότι σε αυτό συνετέλεσαν 2 παράγοντες. Από τη μία η εμπλοκή της φαρμακοβιομηχανίας στον τομέα με την εξαγορά εταιριών παραγωγής συμπληρωμάτων διατροφής και από την άλλη το κόστος της φαρμακευτικής δαπάνης, το οποίο αρχίζει να γίνεται δυσβάσταχτο για τις δυτικές κοινωνίες.
Το παραγωγικό δυναμικό αυτών των κοινωνιών μειώνεται με τη μεταφορά των γραμμών παραγωγής σε άλλες χώρες με πολύ φθηνότερη εργασία, επομένως μειώνονται και οι ασφαλιστικές εισφορές. Ταυτόχρονα το κόστος των δαπανών υγείας με το διαρκώς αυξανόμενο αριθμό των ηλικιωμένων και συνταξιούχων διαρκώς αυξάνεται.
Έτσι από την έως τώρα αντίληψη της αλληλουχίας: εκδήλωση ασθένειας - χορήγηση φαρμάκου - φαρμακευτική δαπάνη και κάλυψη από το ασφαλιστικό ταμείο ήτοι κρατική δαπάνη, περνάμε σταδιακά στον τομέα της πρόληψης.
Αυτή η τελευταία κατά πρώτον βαρύνει τον ίδιο τον καταναλωτή ( ΜΗΣΥΦΑ - ΜΗ ΣΥ νταγογραφούμενα ΦΑρμακα - και σχετική νομοθεσία) και κατά δεύτερο προάγει την πρόληψη εκδήλω σης ασθένειας άρα αυξάνει δυνητικά την παραγωγική περίοδο κάθε ατόμου.
Ο συνδυασμός αυτών των 2 παραγόντων μειώνει ή μετακυλύει τη δαπάνη υγείας προς όφελος των κρατικών δαπανών αλλά και των παραγωγών.
Επιπλέον οι νεότερες γενιές των καταναλωτών προϊόντων και υπηρεσιών υγείας είναι άνθρωποι με ανησυχίες, τάση να αναζητούν την καινοτομία, ευκολότερη πρόσβαση στη γνώση (διαδίκτυο), και υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο από ότι οι προηγούμενες γενιές.
Έτσι ήταν σχεδόν νομοτελειακό ότι θα έστρεφαν το βλέμμα προς φιλικότερες προς το χρήστη μεθόδους θεραπείας και διασφάλισης ζωτικότητας και ευεξίας.
Ας μην παραλείπουμε βέβαια το γεγονός ότι παρά τα τεράστια άλματα της ιατρικής επιστήμης υπάρχουν ακόμα μεγάλα αλλά και δυσαναπλήρωτα κενά σε επίπεδο διαχείρισης και ελέγχου χρονίων νοσημάτων, από τα πλέον σοβαρά και απειλητικά για τη ζωή (καρκίνος, αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιες πνευμονοπάθειες, μεταβολικά νοσήματα) μέχρι τα πιο «απλά» αλλά εξόχως ενοχλητικά για τον ασθενή (ευερέθιστο έντερο, σύνδρομο χρονίας κόπωσης, αλλεργίες κ.α.)
Με τα δεδομένα αυτά και βλέποντας ότι υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα συμπληρώματα διατροφής οι φαρμακοβιομηχανίες κολοσσοί άρχισαν προς το τέλος του 20ου αιώνα να εξαγοράζουν τις μεγάλες εταιρείες συμπληρωμάτων διατροφής αντιλαμβανόμενες τα περιθώρια του κέρδους αυτού του τομέα, καθώς και ότι στη συνείδηση του κόσμου περνάνε σταδιακά οι έννοιες των συμπληρωμάτων, της σημασίας της πρόληψης των νοσημάτων και των αλλαγών στις διατροφικές και άλλες συνήθειες που μπορεί να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Σήμερα οι περισσότερες βιομηχανίες συμπληρωμάτων αποτελούν πια θυγατρικές εταιρείες μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών. Για παράδειγμα, μια μεγάλη εταιρεία συμπληρωμάτων εξαγοράστηκε το 1998 από αμερικάνικο φαρμακευτικό πολυεθνικό κολοσσό. Την ίδια τύχη είχαν και αρκετές άλλες επιτυχημένες εταιρείες παραγωγής βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής με αποτέλεσμα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι φαρμακευτικές εταιρείες να ελέγχουν πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των εταιρειών συμπληρωμάτων!
Η χρήση συμπληρωμάτων έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις, και έχει πια ξεφύγει από το στενό πλαίσιο των αθλητών και των bodybuilders όπως γινόταν παλιότερα. Κατά την αγγλική ορολογία έγινε mainstream ή αλλιώς κυρίαρχη τάση.
Στις ΗΠΑ, ο τζίρος της βιομηχανίας συμπληρωμάτων για το 2012 ανήλθε στο ποσό των 32 δισ. Δολαρίων μόνο για τα διατροφικά συμπληρώματα και αναμένεται να διπλασσιαστεί μέχρι το 2021 φθάνοντας τα 60 δισ. Δολάρια σύμφωνα με το περιοδικό Nutritional Business Journal (5).
Εάν δε συμπεριλάβει κανείς τα λειτουργικά τρόφιμα, τις super τροφές και γενικά την βιομηχανία διατροφικών σκευασμάτων, ο τζίρος ανέρχεται παγκομίως στα 140 δισ. Δολάρια ετησίως! Σύμφωνα με το ίδιο περιοδικό η συγκεκριμένη αγορά συμπληρωμάτων διατροφής παρουσιάζει ετησίως ρυθμό αύξησης της τάξης του 6%.
Όσο για τα εγχώρια δεδομένα τα στοιχεία δείχνουν πρωτοφανή άνοδο με πληθώρα σκευασμάτων (π.χ. η «μανία» του κολλαγόνου) να διαφημίζονται πια από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σύμφωνα με παλαιότερα επίσημα στοιχεία, η κατανάλωση συμπληρωμάτων στη χώρα μας παρουσιάζει ετησίως μόνιμα αυξητική τάση φθάνοντας σε τζίρο αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ! Στην Αγγλία, ο αντίστοιχος τζίρος των συμπληρωμάτων αριθμεί σε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια λίρες.
Ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο το ενδιαφέρον και η έρευνα πάνω σε αυτή την κατεύθυνση είναι άνευ προηγουμένου και η Ελλάδα οφείλει να πρωταγωνιστήσει με απροσδιόριστο εθνικό και οικονομικό όφελος. Η βιομηχανία συμπληρωμάτων και ευρύτερα ειδών διατροφής αποτελεί μια από τις πιο κερδοφόρες βιομηχανίες παγκοσμίως με διαρκώς αυξανόμενη κερδοφορία.
Επίμετρο και ελπίδα αφύπνισης:
Ο πραγματικός πλούτος και η ανάπτυξη της χώρας μας βρίσκεται σε όσα αναλύονται πιο πάνω. Η Ελλάδα μπορεί να πρωτοστατήσει στον τομέα της διατροφής, της φυσικής θεραπευτικής και της ανθρώπινης υγείας γενικότερα. Τα βιολογικά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, τα θεραπευτικά βότανα και φυτά πρέπει να αποτελέσουν τον κύριο τομέα επαγγελματικής απασχόλησης, επιστημονικής έρευνας και παραγωγής τελικών προϊόντων τα επόμενα χρόνια. Η τύφλωση απέναντι στον εθνικό μας πλούτο πρέπει επιτέλους να αρθεί. Είμαστε ένα έθνος με μακραίωνη ιστορία επιστημονική και ιατρική παράδοση. Οφείλουμε να ψάξουμε τις πηγές και τις μαρτυρίες, να τις καταγράψουμε και να διασταυρώσουμε τα στοιχεία με τα σύγχρονα δεδομένα. Η χώρα μας λόγω κλίματος και γεωμορφολογίας διαθέτει άριστης ποιότητας πρώτη ύλη. Γενικότερα κάθε φυτό που συλλέγεται στον τόπο του και ειδικά με ελεύθερη συλλογή είναι πολύ πιο δραστικό (με υψηλότερη συγκέντρωση δραστικών ουσιών) από αυτό που καλλιεργείται υπό τεχνητές συνθήκες σε ένα τόπο, όπου δεν είναι αυτοφυές. Τα φυτά εξάλλου των θερμών χωρών θεωρούνται πιο πλούσια σε δραστικές ουσίες απο αυτά των ψυχρών. Έχει γίνει πια αναγκαιότητα η δημιουργία ενός εθνικού φορέα μελέτης και καταγραφής του φυσικού μας βοτανικού πλούτου καθώς και των δομών εκείνων, που θα ασχοληθούν με την επεξεργασία αυτών των υπερπολύτιμων υλικών για παρασκευή τελικών προϊόντων, που θα δώσουν οικονομική και αναπτυξιακή ανάσα στην Ελληνική Επαρχία και στην χώρα μας ευρύτερα.
Η Ελλάδα κάθε χρόνο στερείται τεραστίων οικονομικών πόρων από το ανεκμετάλλευτό αυτό φυσικό κεφάλαιο. Ήδη υπάρχουν ελληνικές εταιρείες παραγωγής βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής και μάλιστα με σταθερά ανοδική πορεία. Όμως αυτό δεν αρκεί. Η υπόθεση αυτή είναι ουσιαστικά εθνική. Πρέπει να συσταθεί μια εταιρεία μελέτης Εθνοφαρμακολογίας, με σκοπό να καταγράψει τις πηγές και την εμπειρική, αλλά και την καταγεγραμμένη παραδοσιακή γνώση όσο ακόμα αυτή υπάρχει, έστω και σκόρπια, και μετά μια ομάδα επιστημόνων να αναλάβει να την εναρμονίσει με τα σύγχρονα δεδομένα. Θα είχα να προτείνω μια συγκεκριμένη δομή ενός τέτοιου σχήματος, καθώς και μια καινοτομία σε επίπεδο τεχνικών παρασκευής, η οποία θα είχε τη δυνατότητα να παράγει εκχύλισματα από ανεξάντλητους συνδυασμούς φυτοθεραπευτικών παραγόντων σε ελάχιστο χρόνο και σε οποιαδήποτε ποσότητα.
Εδώ παρουσιάζεται μια χρυσή ευκαιρία να υπάρξουν ευρύτερες συνεργασίες μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού τομέα υπό την αιγίδα ενός κεντρικού κρατικού συντονιστικού φορέα, καθώς και να δοθεί επαγγελματική διέξοδος προς ένα μεγάλο τμήμα της νεολαίας, που ασφυκτιά μέσα στα σύγχρονα δεδομένα της ανεργίας και της υποαπασχόλησης.
Η χώρα μας οφείλει να μπει σε τροχιά έστω και καθυστερημένα, για να αποκτήσει τη θέση, που δικαιωματικά της ανήκει, και να ανταποκριθεί στις αλλαγές των καιρών που θέλουν την πρόληψη και την ευεξία να πρωτοστατούν στον τομέα της ανθρώπινης Υγείας.
Χρήστος Χαραλαμπόπουλος
Παθολόγος (Internist)
MD, MSc Ιατρικής Σχολής Αθηνών («Περιβάλλον και Υγεία: Διαχείριση περιβαλλοντικών παραγόντων με επιπτώσεις στην Υγεία»).
CASCADE Network of Excellence course - KAROLINSKA Institute Sweden.
*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση τμήματος ή όλου του άρθρου χωρίς να αναφέρεται η πηγή.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
1. Nat Chem Biol. 2007 Jul;3(7):387-95. Production and engineering of terpenoids in plant cell culture.Roberts SC1.
2. J Sci Food Agric. 2013 Dec;93(15):3643-53. doi: 10.1002/jsfa.6267. Epub 2013 Jul 26.Anticancer activity of essential oils: a review.Bhalla Y1, Gupta VK, Jaitak V.- Molecules. 2012 Mar 5;17(3):2704-13. doi: 10.3390/molecules17032704.
3. Antibacterial activity and anticancer activity of Rosmarinus officinalis L. essential oil compared to that of its main components.Wang W1, Li N, Luo M, Zu Y, Efferth T.- Cancer Lett. 2006 Jan 8;231(1):43-8
4. Oral artemisinin prevents and delays the development of 7,12 dimethylbenz[a]anthracene (DMBA)-induced breast cancer in the rat.Lai H1, Singh NP
5. Infographic: Highlights from the 2013 Supplement Business Report Dec 9, 2013 | Nutrition Business Journal
